Zabezpieczenie spłaty kredytu – czym ono jest i czy jest konieczne?

Każdy przedsiębiorca, dba o swoje interesy i robi wszystko, by zabezpieczyć je, najlepiej jak potrafi. Bankom udzielającym kredytów, zależy na tym, aby odzyskać całą kwotę zobowiązania, wraz z odsetkami i prowizją. Ich celem jest maksymalizacja zysków i bezpieczeństwo działalności, dlatego też tak dużą wagę przykładają do znalezienia sposobu pozwalającego na zminimalizowanie ryzyka i stworzenia odpowiedniej polityki, jaką jest zabezpieczenie zobowiązania.

Zabezpieczenie takie stanowi dla banku gwarancję, iż w przypadku trudności finansowych klienta odzyska całość lub przynajmniej część poświęconych środków.

Oczywiście, jeżeli dłużnik nie spłaca zobowiązania, wierzyciel ma prawo domagać się zaspokojenia na drodze sądowej, jednak taka procedura, często niesie za sobą wysokie koszty i jest bardzo czasochłonna. Zabezpieczenia pozwalają odzyskać dług, minimalizując dodatkowe koszty. Kredytodawca podczas udzielania kredytu może wymagać dodatkowego zabezpieczenia jego spłaty, który dobierany jest indywidualnie, w zależności od rodzaju i jego wysokości. W wyniku ustanowienia takiego zabezpieczenia wierzyciel otrzymuje możliwość zaspokojenia roszczeń z majątku dłużnika lub z określonych przedmiotów majątkowych.

Jak banki zabezpieczają spłaty długów?

Zabezpieczenia kredytów i pożyczek dzielą się na osobiste i rzeczowe. W przypadku klientów indywidualnych, banki najczęściej stosują jedną z pięciu podstawowych form zabezpieczenia:

Hipoteka

Hipoteka umożliwia wierzycielowi otrzymanie zabezpieczenia w postaci nieruchomości. Warunkiem udzielenia kredytu hipotecznego jest wpis do księgi wieczystej, dzięki czemu bank staje się tzw. wierzycielem hipotecznym i w przypadku niewypłacalności dłużnika, ma prawo domagać się uregulowania długu, poprzez egzekucję i przejęcie lokalu.

Hipoteka podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych i obciąża nieruchomość bez względu na to, kto jest jej właścicielem. Wierzyciel otrzymuje prawo pierwszeństwa, nawet jeśli własność, zostanie przeniesiona na inną osobę. Nabywając nieruchomość obciążoną hipoteką, nowy właściciel staje się równocześnie dłużnikiem hipotecznym, nawet jeśli nie był stroną umowy. Hipoteka wygasa dopiero w momencie całkowitej spłaty długu. Można w ten sposób zabezpieczyć nieruchomości, grunt, prawo do użytkowania wieczystego, a także spółdzielcze prawo do lokalu i prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.

Przewłaszczenie i zastaw

W przypadku przewłaszczenia, obowiązuje umowa o przeniesieniu na wierzyciela własności określonej rzeczy dłużnika. Oznacza to, że przedmiot formalnie należy do kredytodawcy.

Osoba zadłużona, ma prawo z niego korzystać, ale dopiero w chwili całkowitej spłaty zadłużenia, przeniesienie własności traci moc i dłużnik staje się z powrotem jego właścicielem.

Jeśli w przypadku umowy przewłaszczenia, dłużnik nie spłaca swojego zobowiązania, wierzyciel, jako prawny właściciel, nie musi prowadzić osobnego procesu egzekucji, gdyż może zachować przedmiot na poczet niespłaconego długu. Umowa przewłaszczenia rzeczy na zabezpieczenie nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Prawo zastawu polega na tym, że wierzyciel, którego wierzytelność została zabezpieczona zastawem na przedmiot, staje się jego współwłaścicielem. W przypadku takiej umowy, obowiązuje zasada pierwszeństwa wierzyciela, ale zaspokojenie może nastąpić tylko w postępowaniu komorniczym, po uzyskaniu wyroku sądowego.

W praktyce funkcjonuje instytucja zastawu zwykłego oraz rejestrowego. Podczas trwania umowy zastawu zwykłego, dłużnik do czasu spłaty zadłużenia, nie może korzystać zabezpieczonego przedmiotu. Zastaw rejestrowy umożliwia natomiast użytkowanie zastawionego przedmiotu podczas całego okresu spłaty długu. Jednak dla jego ustanowienia nie wystarcza samo zawarcie umowy zastawniczej, gdyż należy również dokonać wpisu do sądowego rejestru zastawów. W tym celu, należy udać się do sądu rejonowego, wypełnić odpowiedni formularz i uiścić opłatę sądową w wysokości 200 zł. Wierzyciel do czasu całkowitej spłaty pożyczki, staje się współwłaścicielem. Po spłacie długu przedmiot zostaje wykreślony z rejestru zastawów.

Weksel

Weksel, to papier wartościowy, który najczęściej stosuje się jako zabezpieczenie, w postaci weksla in blanco. Weksel taki nie jest wypełniony całkowicie lub nie posiada wszystkich koniecznych cech weksla, gdyż opatrzony jest zwykle jedynie terminem wystawienia, podpisem wystawcy i poręczycieli. Wystawca składając podpis, pozostawia odbiorcy uzupełnienie brakujących treści i zobowiązuje się zaciągnąć zobowiązanie, po wypełnieniu go niezbędnymi elementami.

W praktyce wystawiony przez dłużnika weksel ma znaczenie głównie proceduralne, gdyż nie daje zabezpieczenia na wypadek niewypłacalności dłużnika.

Pozwala natomiast skorzystać z szybszej procedury sądowej dochodzenia, stanowi bowiem podstawę do skierowania pozwu w trybie nakazowym. Przy użyciu weksla można szybciej i prościej uzyskać tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi i wszcząć egzekucję komorniczą.

Ubezpieczenie

Ubezpieczenie jest zabezpieczeniem bardzo powszechnym i często stosowanym, a jego wysokość zależy od wysokości kwoty udzielonego kredytu.

Celem takiego ubezpieczenia jest pomoc w spłacie części lub całości zadłużenia, w przypadku wystąpienia sytuacji losowych, takich jak np. śmierć dłużnika, inwalidztwo lub utrata pracy. Ubezpieczenie kredytu zapewnia bezpieczeństwo dłużnikowi, jego rodzinie i jest decyzją dobrowolną. Żaden przepis prawa nie nakazuje obowiązku ubezpieczenia kredytu, jednak bardzo ciężko jest znaleźć wolny od takiego świadczenia kredyt.

Ubezpieczenie może być bowiem wymogiem banku i często konieczne jest ubezpieczenie przedmiotu, który stanowi cel kredytowania. Bank może wymagać od kredytobiorcy ubezpieczenia, ale nie zakupienia go w konkretnym banku.

Poręczenie

Poręczenie, nie jest już tak popularne jak dawniej, ale wiele banków nadal umożliwia to zabezpieczenie. Poręczenie polega na gwarancji przez osobę trzecią, spłaty zadłużenia w przypadku niewypłacalności kredytobiorcy. Poręczyciel odpowiada jak współdłużnik solidarny, co oznacza, że wierzyciel może dochodzić wedle własnego wyboru spełnienia świadczenia od dłużnika głównego lub od poręczyciela. Zakres odpowiedzialności żyranta reguluje umowa. Warto uważnie się z nią zapoznać, gdyż oprócz kapitału, żyrant może również odpowiadać za odsetki i inne dodatkowe koszty. 

Czy zabezpieczenie spłaty długu jest obowiązkowe?

Podstawową formą zabezpieczenia banku, powinna być posiadana przez kredytobiorcę zdolność kredytowa. Na podstawie szczegółowej oceny bank szacuje ryzyko związane z określoną transakcją. Jeżeli klient ma zbyt niski dochód, niską zdolność kredytową i ryzyko okaże się zbyt wysokie, bank może zażądać dodatkowego zabezpieczenia kredytu. Zazwyczaj zabezpieczenie ustanowione jest jeszcze przed wypłatą kredytu, często jednak bank zastrzega sobie możliwość wystąpienia o wzmocnienie zabezpieczeń już w trakcie kredytowania, jeśli stwierdzi pogorszenie sytuacji finansowej dłużnika lub obniżenie wartości dotychczasowego zabezpieczenia.

Zabezpieczenie jest dobrowolne, gdyż przepisy prawne nie narzucają obowiązku jego akceptacji, ale może być ono wymogiem banku. W związku z tym, bank nie może nam nic nakazać, ale może odmówić udzielenia kredytu, jeżeli nie zgodzimy się spełnić określonych wymogów.